CICAB_2019 | KOLOKIU INTERNASIONAL 100 ANU DI BISAU - Dinamikas ku Pusibilidadis

KUADRO 1.  Kriason di tiritoriu: enti kil ki planiadu ku kil ki ka planiadu

Artigu pa es kuadru dibi di sedu sobri manera di okupa o di uza tiritoriu. Izemplu, kuma ki asosiasons di bairu, grupus di mandjuandadi, bankadas, biderus , ta kria o e ta okupa un tiritoriu (kau) ki e ta kontrola . Esis i inisiativa di povu. Es kuadru misti tambi diskuti inisiativa di stadu ku inisiativa di privadu na kriason di tiritoriu.

​

Kontrol di tiritoriu na Guine-Bisau ta fasidu pa tris grupu di djintis: puder publiku (stadu), puder tradisional (regulus) ku puder relijiosu (padris, pastoris, imamis ku baloberus). 

​

Nes  kuadru, no misti papia di maneras alternativu ku djitu di disloka dentru di sidadi, sim diskisi di papel di karus . Tambi no misti diskuti kiston di fasilita dislokason ku asesu pa djintis ki tene purblemas di ianda , o ki ta ianda ku muleta o ku kareta, o ki tene purblema na mon, ku utru tipus di purblema ki pudi kansa alguin na dislokason ku iangasa kusas. 

​

No na pidi partisipantis pa diskuti diferensa entri  forma di okupason ku stadu plania ku kil ku populason fasi el son.

​

​

KUADRU 2. Stradas ku manera di sirkula

Prublema di kirsimentu di sidadi ta notadu na prublemas di tranzitu na strada, tambi ku na utrus maneras di dixlokason.  Na dia di aos, nde  ki karu toma konta di sidadi, i ka ten parti di mundu ki ka ta sufri ku pru blema di disloka dentru di sidadi.

​

Nes  kuadru, no misti papia di maneras alternativu ku djitu di disloka dentru di sidadi, sim diskisi di papel di karus . Tambi no misti diskuti kiston di fasilita dislokason ku asesu pa djintis ki tene purblemas di ianda , o ki ta ianda ku muleta o ku kareta, o ki tene purblema na mon, ku utru tipus di purblema ki pudi kansa alguin na dislokason ku iangasa kusas.

​

Kombersa na es kuadru situa na ekulujia urbanu na si ligason ku saudi ku anbienti urbanu. Ekulujia urbanu ta sedu relason entri pekaduris, limaria, bitchus, planta, iagu, sol, ku utru mas, dentru di sidadi.

​

Kiston di saudi publiku, purblema di iagu limpu, di t ratamentu di lixu ku di inundason na kada tchuba, duensas, ku manera di kontrola elis, tambi zonas verdi ku kaus di djumbai, na sedu kusas ki na diskutidu na es kuadru. Manera di djintis ndianta ku anbienti na diferenti kaus di sidadi ta kria diferenti forma di djunta kau di sta, ku diferenti condisons di saudi ku konfortu. Djintis tene diritu a um sidadi ku zonas sim duensa. 

​

 

KUADRU 4.  Kontrol di  tiritoriu: maneras, ntindimentus, ku dizafius

​

​

Es kuadru na analiza manera ki es tris grupu ta lida ku n’utru, na djitu di pudi fasi proposta di kuma ki e pudi kombersa dritu ku n’utru.  Tambi i pri sis ntindi kuma i ten ki kriadu manera di kontrola  tiritoriu tendu em konta maneras  tradisional, pa no para son ba ta bai buska maneras di kontrol ki ka ten nim relason ku kultura.

 

KUADRU 5.  Balur tradisional ku balur kultural

Kulturas di fora ta influensia djintis na Guine-Bisau, di manera ki manga di bias alguns pratikas kulturas ta largadu pabia djintis misti “muderniza”. No ten pa diskuti sobri ke ku no misti larga, ke ki no misti manti ku ke ki no misti transforma. Es gora ta torna balur tradisional ku balur kultural guinensi mas fraku.  Por izemplu, na kampu di arkitetura, ultimu studu ki fasidu sobri arkitetura tradicional guinensi i sedu na 1980, te gos i ka ten utru tarbadju nes aria.

​

No misti tambi analiza kuma ki mudansas na sidadi ta afeta balur kultural ku balur tradisional. Tambe no misti analize kuma ki kilis balures ta afeta mudansas propi. Tambi i psisis  diskuti importansia di kria muzeus pa konserva no storia.

 

KUADRU 6.  Rekuperason tambi di balur di arkitetura kolonial  

Balur arkitetoniku di kolon, kasas ku kumpudu pa tuga i parti di storia di Guine-Bisau. Alguns di es kasas sta abandonadu, e bedju, e na kai. Talvez es kasas ta disadu pa dana pabia di mau lembransa di tempu di kolon ki e ta tisi.

​

Li, no misti pa i diskutidu, entri tudu problemas ki ta toka ku es asuntu, kal ki pudi sedu razons ki pui e kasas di tempu di tuga ka ta rikuperadu, i tambi kal di nesesidadi di rikupera elis.

​

KUADRU 7. Pursesu di kumpu (o di muda) identidadi

Disna di indipendensia, disna di kriason di stadu guinensi ku nasionalidadi guinensi, te gos inda Guine-Bisau sta na kaminhu di kumpu (o muda) un identidadi nasional. Sempri dipus kada grandi mudansa na sosiedadi es kaminhu ta toma um rumu nobu pabia puder ta muda di mon. Tambi pabia di migrason ku influensia di kulturas di teras ki ta papia fransis, ku teras ki ta papia purtugis, ku djagasi ku krizi politiku ki na rasta dja pa manga di tempu, es kiston di identidadi ta odjadu tambi na arkitetura. 

​

Apezar di i ta papiadu di um identidadi guinensi uniku, ke ki ta odjadu i kuma i ten manga di utru identidadi na es no jardin riku ki tene manga di etnia, ma es rikeza utru ora i ta tisi tambi problema.  

 

No na kumbida pa analiza kuma ki es pur  sesu  di mudansa di identidadi ta odjadu na diferentis relasons di djintis (pulitiku, ekonomiku, arkitetoniku, anbiental, entri utrus), tambi kuma ki i ta afeta djintis .

 

KUADRU 8. Jeneru ku ispasu publiku, ispasu pulitiku o ku ispasu akademiku

No misti pa diskuti puzison di mindjeris na sosiedadi guinensi, na kriason di teritoriu i tambi na forma di kontrolal.

 

No misti tambi analiza kistons suma fanadu di mindjer ku kasamenti forsadu, pabia i abuzu sobri kurpu di mindjer, kurpu gora tambi i un tiritoriu.

 

Na Guine-Bisau omoseksualidadi i ka krimi, ma nim ku kila, diskriminason di omoseksual kontinua ta odjadu. No na pidi tambi partisipantis pa manda artigus sobri kistons di LGBT (mindjeris ki ta durmi ku mindjer, omis ki ta durmi ku omi, kilis ki ta durmi ku omi o ku mindjer, mindjeris ki ta bisti o e ta sinti suma omi, o omis ki ta bisti o e ta sinti suma mindjer).

 

KUADRU 9. Jeneru ku 

Erois garandis di luta di libertason nasional ki ta tchomadu i sempre omis, mindjeris ku rekunhecidu puku, kuas  so Titina Silá ki ta tchomadu ba, ma nim el gos i ka ta tchomadu mas.

​

Li i ta notadu kuma es falta di riprizentason di mindjer na Guine-Bisau, pa diskarna o pa djitu ka ten , i ta odjadu tambi na ispasu pulitiku ku na utru ixpasus di sosiedadi, suma ispasu akademidu.

​

Pa kila no na kumbida djintis pa diskuti kiston di ri  prizentason di mindjeris nes lugaris.